برق، فراورده هاي نفتي، نفت و حالا هم بنزين؛ اين خلاصه اي از محصولاتي است كه مقرر بود وارد بورس انرژي شوند. از اين چهار محصول، برق به گواه فعالان حوزه، به واسطه
خودزنی بنزين در بورس
عبارات مهم : انرژي
برق، فراورده هاي نفتي، نفت و حالا هم بنزين؛ اين خلاصه اي از محصولاتي است كه مقرر بود وارد بورس انرژي شوند. از اين چهار محصول، برق به گواه فعالان حوزه، به واسطه انحصاري بودن خريدار، با آسيب جمعي توليدكنندگان بي پول همراه بود و شايد فقط بتوان گفت مورد دوم (فراورده هاي نفتي) اندكي روي خوش بورس انرژي را به خود ديد.
هرچند عرضه محصول اندك بود و جاي كار هنوز هم دارد. ولی در دو مورد ديگر كه اولي در قالب سخني از زبان معاون اول رئيس جمهور طرح شد و ديگري در قالب دستور روحاني مطرح شده، ولی و اگرها فراوان هست. حالا محمود مخدومی، مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری نفت وگاز تأمین (زيرمجموعه شستا) در آخرين اظهارنظر در اين زمینه خبر داده كه به دستور مدیر جمهوری در حال آماده سازی براي ورود پالایشگاه ستاره خلیج فارس به بورس هستند. ولی كارشناسان بر اين عقيده هستند كه شرايط براي عرضه اين دو محصول در بورس فراهم نيست. مي گويند بورس ايران بين المللي نيست كه به فكر عرضه محصولاتي با فروشنده واحد در آن، چشم به صادرات انرژي در اين بخش بدوزيم.
خودزنی بنزين در بورس
اگر مشتري داخلي است كه عرضه آن در بورس چه معنايي دارد؟ ولی نكته شایان توجه در تمامي اين حرف وحديث ها، بي توجهي به حاكميتي بودن محصولاتي است كه در بورس عرضه مي شود و صاحبان پرشمار پيدا مي كند. ولی نتيجه در هاله اي از ابهام هست، بازار انحصاري هست، برق در بورس عرضه مي شود، خاموشي هاي گسترده كشور را در برمي گيرد. اين طيف خطي آيا آینده محصولاتي چون نفت و بنزين نخواهد بود؟ اين پرسش را با كارشناسان مطرح كرديم. برخي موافق و برخي مخالف اند.
عبده تبريزي: زمینه جهت ایجاد بورس نفت فراهم نیست
برق، فراورده هاي نفتي، نفت و حالا هم بنزين؛ اين خلاصه اي از محصولاتي است كه مقرر بود وارد بورس انرژي شوند. از اين چهار محصول، برق به گواه فعالان حوزه، به واسطه
حسين عبده تبريزي، اقتصاددان و عضو شورای عالی بورس در اين زمینه در تحليلي گفته: بورس نفت و انرژی ماهیت بین المللی دارد و اصولا هم در بورس های کالایی مانند بورس نفت، بورس انرژی، فولاد، برق و … مردم عادی نمی توانند ورود کنند. در بازارهایی مانند بورس انرژی و بورس کالا معمولا کسانی درگیر می شوند که در این کسب وکارها حضور دارند و رقم های بالایی در اختیار آنها است.
تبریزی در ادامه گفت: مردم عادی شناختی از بورس های کالایی ندارند و زیاد درگیر بورس اوراق بهادار می شوند و ما هم به سرمایه گذاران عادی توصیه نمی کنیم که وارد بورس کالا و بورس انرژی شوند، حتی ما به تازه واردان توصیه می کنیم از طریق صندوق ها به بازار سرمایه وارد شوند تا در وضع نوسان های بازار دچار زیان نشوند.
عضو شورای عالی بورس در قالب پيشنهادي ادامه داد: اعتقاد دارم بورس نفت را باید در یکی از مناطق آزاد با دسترسی به مقررات وسیع تر نسبت به مقررات جاری کشور راه اندازی کنیم و طبیعی است که بورس نفتی باید در وضع اقتصادی و روابط بین المللی مناسب تر ایجاد شود. او با تأکید بر اینکه امروز مناسب ترین وقت جهت ایجاد بورس نفت نیست، گفت: به هر حال تشخیص دولت این است که شاید راه اندازی بورس نفت بتواند در فروش نفت کشورمان مؤثر باشد ولی جهت فروش نفت از طریق بازار سرمایه حداقل باید بازار منطقه ای جهت آن ایجاد کنیم که عده ای از خارج از کشور بتوانند نفت کشور عزیزمان ایران را خریداری کنند.
خودزنی بنزين در بورس
ولی و اگر فراوان است
جواد نوفرستي، كارشناس اقتصاد انرژي نيز در گفت وگو با «شرق» مي گويد: امروز براي ورود نفت و بنزين به بورس بسيار سریع هست، زيرا شرايط براي آن فراهم نيست. او هم سخنان عبده تبريزي را تأييد كرده و مي گويد: نفت كالايي است كه بازار آن بين المللي و مشتري آن جهاني هست. كالاهايي كه در بورس عرضه مي كنيم، بازار داخلي دارد. علاوه بر آنكه چندان بستر را آماده و فراهم نمي دانم؛ به ويژه آنكه بخش خصوصي واقعي توانمند فعالي هم نداريم و اكثرا شبه دولتي و خصولتي ها هستند.
نوفرستي با بيان اينكه پيشنهادي كه از سوي معاون اول مطرح شد، ولی و اگر فراوان دارد، ادامه مي دهد: اميدوارم به سرعت اتفاق نيفتد.
برق، فراورده هاي نفتي، نفت و حالا هم بنزين؛ اين خلاصه اي از محصولاتي است كه مقرر بود وارد بورس انرژي شوند. از اين چهار محصول، برق به گواه فعالان حوزه، به واسطه
به گفته او مبناي پيشنهاد بورس نفت، تحريم ها بود. عرضه نفت در بورس، راهكاري براي دورزدن تحريم هاست ولی بايد شركت خصوصي توانمند، نفت را تحويل بگيرد و در بازار جهاني بفروشد، ولی كدام بازار جهاني؟ بنزين هم اگر نشانه صادراتي دارد، همين عنوان راجع به آن مطرح هست. در ابتدا بايد بسترهاي آن فراهم شود و بعد دست به كار شد.
او ادامه مي دهد: اگر بازار داخلي مطرح هست، ورود بنزين در بورس بي معناست. اكنون قيمت بنزين مشخص هست، جايگاه خاصي نداريم كه با كيفيت خاص بنزين عرضه كند و كيفيت هم تقريبا در همه بخش ها يكسان هست، ديگر در اين مورد عرضه بنزين در بورس، موضوعيتي ندارد؛ مگر اينكه به سمت صادرات برويم كه با افتتاح فاز سوم پالايشگاه خليج فارس ممكن مي شود، زيرا فراتر از نياز داخل خواهد بود ولی حجم آن قابل توجه نخواهد بود. حداقل در شروع چندان قابل توجه نخواهد بود. در بازار داخل معنا ندارد كه بخش خصوصي در بورس بخرد و بعد به جايگاه ها بفروشد كه مكانيسم آن فراهم نيست.
خودزنی بنزين در بورس
خودكشي در بورس
از ابراهيم خوش گفتار، عضو هيئت مديره سنديكاي توليدكنندگان برق راجع به تجربه ورود برق به بورس انرژي مي پرسم. او مختصر توضيح مي دهد كه عرضه برق در بورس آیا و چگونه، انحصار را شكل داد و تجربه ناموفقي در كارنامه بورس شد. خوش گفتار به «شرق» مي گويد: پروژه بورس برق، پروژه ناموفقي بود. پروژه انحصاري كه اسمش بورس نيست. خريدار، شركت هاي تورزيع برق با دستور توانير بودند. كل معامله اي كه انجام مي شود، دست اوج دو درصد بازار برق كشور هست. ازآنجا كه وزارت نيرو پول برق را با تأخير تقريبا يك ساله پرداخت مي كند، نقدينگي بازار بورس موجب شد هر توليدكننده اي وارد شده است و خودكشي كند.
مي پرسم آیا از لفظ خودكشي استفاده مي كند و او پاسخ مي دهد: توليدكنندگان برق حدود 17هزار ميليارد تومان از وزارت نيرو طلبكارند و چون براي ادامه حيات به پول احتياج دارند، وارد بورس مي شوند. اگر قيمت بازار برق در بورس را ببينيد، شاهديد كه 29 تومان در هر كيلووات هم فروش رفته؛ درحالي كه قيمت تمام شده است برق چيزي بيش از 60 تومان هست. بنابراين اين اقدام چيزي جز خودكشي اين صنعت نبود. مديرعامل برق و انرژي سابق با بيان اينكه تا سوبسيد هست، بورس يك بازي هست، در تحليلي توضيح مي دهد كه آیا اين پروژه موفقيت آميز نبود: تا وقتي كه به قيمت هاي واقعي محصول را در بورس عرضه نكنيم، بورس موفق نمي شود ولی اگر قيمت را آزادسازي كرده و اگر براي آن سازوكاري تعريف و اعلام كنيم كه قيمت فراورده را با در نظر گرفتن اندكي سوبسيد و باقي را با توان خريدار عرضه مي كنيم، مي تواند موفقيت آميز باشد.
به گفته او اگر قرار باشد در بورس براي هر محصولي كه هست، خريدار يك جاي مشخص باشد، اين اتفاق قابل تعميم به آن بخش هم خواهد بود. اگر خريدار بنزين پالايشگاه ستارخ خليج فارس، وزارت نفت باشد تا در جايگاه ها عرضه كند، هيچ فرقي نخواهد كرد كه محصول برق باشد يا بنزين. انحصار باز هم شكل مي گيرد و توليدكننده ضرر مي كند.
شرايط مهياست، عزم كافي وجود ندارد
بااين حال، مديرعامل بورس انرژي ايران نظر ديگري دارد. علي حسيني اعتقاد است كه شرايط براي ورود انرژي به بورس فراهم است و در گذشته هم فراهم بوده، ولی عزم و اراده جدي براي ايجاد آن فراهم نبود.
حسيني در گفت وگو با «شرق» مي گويد: در گذشته هم ماده 4 قانون برنامه ششم به صراحت تكليف شده است كه ابزارهاي مهندسي مالي در بورس انرژي تقويت شود و عرضه نفت خام و فراورده هاي نفتي در بورس انجام شود. اين عنوان از سال 81 در دولت وقت مطرح شد و مورد حمايت دولت وقت قرار گرفت، منتهاي مراتب در افت وخيز هاي زمان، توجه كافي به آن نشده هست. او با اشاره به تجربه به گفته او موفق عرضه فراورده هاي نفتي در بورس مي گويد: معاملات قابل توجهي در زمينه صادرات محموله هاي كوچك، دريايي و زميني در بورس انرژي انجام شده است و اين مورد مي تواند در زمينه بنزين و نفت هم ايجاد شود. نقد بين المللي نبودن بورس ايران را در اين گفت وگو مطرح مي كنم، حسيني پاسخ مي دهد: بورس چگونه بايد بين المللي شود؟ وقتي كه در زمينه هايي كه پتانسيل بين المللي شدن داريم، مسئولان ذي ربط فعاليت كنند.
وقتي فراورده هاي صادراتي در بورس عرضه نشوند، بين المللي شدن معنا ندارد. بايد در اين راستا فعاليت هايي انجام دهيم و اگر موفقيت نداشت، عدم موفقيت را مطرح كنيم. او كه حاضر نيست اشاره اي به پروژه ناموفق عرضه برق در بورس داشته باشد، ادامه مي دهد: به عقيده من اين كار شدني است و سخت نيست. شرايط حاكم بر اقتصاد خوب نيست. با توجه به اين بحث عمومي اگر شرايط سخت براي همه بخش هاست، براي اين بخش هم همين طور هست. حسيني با اشاره به تجربه موفق بورس DNE دوبي مي گويد: در همسايگي ما كشورهايي كه توانمندي ارزش كمتر از ماست، ولی عزم و اراده جدي داشتند، اين كار را انجام دادند و موفقيت هم داشتند.
با او مثال نقض اين مسئله را طرح مي كنم. دكتر فريدون فشاركي، كارشناس برجسته و بين المللي حوزه انرژي كه خود نيز عضو هيئت مديره بورس DNE دوبي هست، در تحليلي راجع به ورود نفت به بورس، از ناموفق بودن اين بورس گفته بود، ولی مديرعامل بورس انرژي ايران اعتقاد است نظر اين كارشناس با عنوان ديگري مطرح مي شود. ايران مستقل است و توانايي زيادي هم دارد و بايد به اين توانمندي ها و قانون توجه شود. او به داده ها استناد كرده و مي افزايد: اگر بورس دوبي موفق نبوده، آیا شركت «سومو»ی عراق از چند ماه پيش نفت خام سبك بصره را در آنجا عرضه مي كند؟ قيمت معاملاتي در اكثر موارد بيشتر از قيمت هايي است كه به صورت رسمي در مذاكرات به خريداران پيشنهاد داده مي شد.
به گفته او، برخي از كشورهاي بزرگ توليدكننده نفت به تدريج دارند از اين سازوكار استفاده مي كنند و ما نيز بايد در اين راستا گام برداريم.
شرق/شکوفه حبیب زاده
واژه های کلیدی: انرژي | ايران | بازار | بنزين | پروژه | اخبار اقتصادی و بازرگانی
دانلود فایل ها
توجه: ممکن است تمام لینک های دانلود به دستور مقام قضایی حذف شده باشد...
